Samenwerken en samenspelen bevorder je zo (deel 1)

Rolherkenning

“Juf, ik vind het buitenspelen zo echt niks meer aan. Dezelfde kinderen spelen de hele tijd de baas en bepalen alles voor de rest.” Dit was al de derde week dat er steeds kinderen binnenkwamen na het buitenspelen in de pauze met het verhaal dat een aantal kinderen de baas speelden en dat ze het buitenspelen niet leuk meer vonden.

De leerkracht besloot te gaan observeren en kwam tot de ontdekking dat eenzelfde groepje kinderen inderdaad steeds het spel bepaalden. Zij zeiden wie er mee mochten doen en wie niet. Ze sloten kinderen buiten en maakte eigen regels bij het voetballen. Dit groepje kinderen waren de kinderen uit de Regenbooggroep, de groep kinderen die een paar ochtenden per week extra uitdagende stof aangeboden kregen in een ander lokaal van de Regenboogjuf. Maar deze kinderen konden nog niet goed omgaan met het uitoefenen van leiderschap. Werk aan de winkel voor de leerkracht!

Checklist rolherkenning afnemen

Een goed hulpmiddel om zicht te krijgen op de rollen in je groep is de Checklist rolherkenning, zie www.gripopdegroep.nl

(https://website.thiememeulenhoff.nl/binaries/content/assets/standaardsites/gripopdegroep/tools/checklist-rolherkenning.pdf).

Je kunt door middel van observatie en je sociogram de lijst invullen. Je krijgt zicht op het feit of de rollen in je groep positief of negatief worden ingevuld. Als ze negatief worden ingevuld, ga je er regie op voeren om die rollen positief om te keren. Dat begint ermee dat je de kinderen inzicht geeft in hun rol en gedrag.

De hulpvraag van de Regenboogkinderen

In een positieve groep heb je de leiderschapsrol van de Gezagsdrager, een positieve sociale leider. Als deze rol negatief wordt ingevuld krijg je een Dictator, een negatieve sociale leider. In bovenstaand voorbeeld is de hulpvraag van de Regenboogkinderen: “Leer ons hoe wij op een positieve manier leiding kunnen geven.” Dan kunnen de Dictators goede Gezagsdragers worden.

Negatieve groepsrollen positief omkeren

In bovenstaand voorbeeld laten de leiders niet genoeg sociaal leiderschap zien door kinderen buiten te sluiten en de baas te spelen. Als leerkracht heb je dan de taak deze kinderen eerst inzicht te geven in hun rol en gedrag. Daarna kun je ze leren wat sociaal leiderschap inhoudt (hun hulpvraag). Je kunt hiervoor een kernkwadrant met ze maken en ze zo praktisch inzicht geven in hun eigen gedrag. De kernkwaliteit leiderschap wordt dominantie (valkuil). Je kunt hierover interactieve gesprekken voeren met de Regenboogkinderen en rollenspelen met hen doen.

Pas als kinderen sociaal leiderschap kunnen laten zien, kunnen ze goed samenspelen en samenwerken met elkaar. Dit begint ermee de kinderen inzicht te geven in hun rol en gedrag en hen daarna te leren hoe het dan wel moet.

Werkvorm leidersrol

Een andere effectieve werkvorm om met je klas te doen, is de werkvorm Leidersrol. Zeg tegen de

kinderen dat ze op alfabetische volgorde moeten gaan staan. Waarbij A bij het bord staat en Z bij de deur, er moet een rechte lijn ontstaan. Kijk nu wat er gebeurt. Wie neemt de leiding, wie is afwachtend. Word de leiding positief of negatief genomen? Werken de kinderen samen? Wat vertelt dit jou als leerkracht over de machtsverhoudingen in de groep en de rollen die de kinderen aannemen? Welke kinderen bevorderen het samenwerken? Welke kinderen hebben jou hulp hierbij nog nodig? Je kunt variëren met deze oefening: de kinderen laten staan op schoenmaat, geboortemaand of de opdracht laten doen zonder te praten.

In mijn volgende Blog, die een vervolg is op deze, ga ik het hebben over de praktische hulpmiddelen die je als leerkracht in kunt zetten om het samenspelen en het samenwerken in je groep te bevorderen.