Het “Handboek positieve groepsvorming”. Uitgeverij Quirijn
Een fijne klas is belangrijk voor leren en voor het welbevinden van de leerlingen. Bovenstaand handboek helpt leraren met strategieën voor een harmonieuze klas. Het gebruikt kennis van groepsdynamiek voor betere relaties tussen leraar en leerling. Een aanrader om als leerkracht een keertje door te nemen.
Door groepsontwikkeling verbeteren leerresultaten en sociale vaardigheden. Samen doelen stellen maakt de klas sterker. Dit vermindert conflicten en bevordert samenwerking. Reflectie en evaluatie verbeteren de groep. Ze creëren respect, inclusie en veiligheid.
Een positieve klas helpt leerlingen beter te presteren en groeien. Als leerlingen zich veilig voelen, durven ze meer. Schoolprojecten en taken versterken de groepsband. Duidelijke rollen verhogen de samenwerking.
Dit handboek geeft leraren inzichten en strategieën voor een betere klas. Met praktijkvoorbeelden en theorieën helpt en inspireert het boek leerkrachten.
Wat is positieve groepsvorming?
Positieve groepsvorming zorgt voor een fijne sfeer in de klas. Het helpt bij het behalen van successen, zowel voor de hele groep als individueel. Het versterken van relaties en samenwerking tussen iedereen is erg belangrijk.
In de oriëntatiefase kunnen leraren makkelijk een positieve invloed op de groep uitoefenen. Het opbouwen van goede relaties in deze fase is erg belangrijk. Leraren kunnen dingen doen zoals samen met de klas de regels en afspraken samenstellen, leuke activiteiten organiseren en groepswerk strategieën gebruiken.
Coöperatief leren is heel belangrijk voor een goede groepsvorming. Kerpel (2014) noemt vijf essentiële principes hiervoor:
- Positieve wederzijdse afhankelijkheid: Iedereen is belangrijk voor het groepssucces.
- Individuele verantwoordelijkheid: Ieders persoonlijke bijdrage wordt beoordeeld.
- Directe interactie: Het is belangrijk om samen te werken en ideeën te delen.
- Samenwerkingsvaardigheden: Dit helpt bij het leren van goed samenwerken.
- Evaluatie van het groepsproces: Eerst in kleine groepjes, daarna met de hele klas.
Leraren moeten beginnen met groepen die goed bij elkaar passen. Later kunnen ze deze groepen mixen. Activiteiten zoals “Denken – Delen – Uitwisselen” en “Placemat” helpen bij het vormen van een goede groepsdynamiek.
Als leraren deze principes gebruiken, leggen ze een goede basis. Dit leidt tot betere resultaten en minder pesten op de lange termijn.
Voordelen van positieve groepsvorming
Positieve groepsvorming is heel belangrijk op school. Het maakt een veilige plek voor leerlingen om te groeien. Dit zorgt voor minder pesten en meer goede gesprekken tussen leerlingen.
Een goede groep zorgt ook dat iedereen beter leert. Leerlingen voelen zich zeker en de lessen worden interessanter. Leerkrachen gebruiken stappen zoals Forming en Storming om iedereen te helpen goed met elkaar om te gaan.
Gemeenschappelijke activiteiten helpen iedereen dichter bij elkaar. De Gouden en Zilveren Weken zijn super belangrijk. Ze geven deerkrachten kansen om een positieve groepsdynamiek te stimuleren. Zo bouwen ze aan een fijne sfeer voor iedereen.
Het werken als een team zorgt voor betere resultaten. Kinderen en leerkrachten zijn aardiger tegen elkaar. Dit maakt school leuker en veiliger.
Samenwerken is echt nodig. Schoolleiding, leraren en ouders moeten samenwerken. Dit maakt de school een betere plek. Stichting School & Veiligheid helpt met de Week Tegen Pesten. Door samen te werken, zoals met debatten, wordt alles beter voor iedereen.
Strategieën voor positieve groepsvorming
Positieve groepsvorming is heel belangrijk voor een fijne klas. Het boek van Maya Bakker-De Jong & Ivo Mijland geeft je tips hierover. We kijken naar een paar goede manieren om je klas beter te maken.
- Forming: Eerst leren we elkaar kennen en maken we regels. Spelletjes helpen hierbij. Zorg dat iedereen zich op zijn gemak voelt.
- Storming: Dit kan lastig zijn, omdat iedereen zijn plek zoekt. Oplossingen voor conflict en goede gesprekken zijn belangrijk. Klassenvergaderingen geven iedereen een stem.
- Norming: De groep werkt nu samen. We maken klassenwaarden en routines. Doelen samen stellen helpt hier ook bij.
- Performing: Nu werkt de groep goed samen. Leraren ondersteunen meer. Het is belangrijk om regelmatig positieve feedback te geven.
- Adjourning Aan het einde van het jaar sluiten we fijn af. Reflecteren en evalueren zijn belangrijk. Afscheidsactiviteiten maken de band sterker.
Elke fase heeft zijn eigen aanpak. Het handboek geeft veel oefeningen voor elke fase. Het mixt theorie met praktijk.
Geduld en inzet van de leraar zijn superbelangrijk in de eerste weken. Dit is de basis voor een goed jaar. Goed gebruik van deze tips maakt echt een verschil voor je klas.
Rollen binnen de groep
Groepsrollen zorgen voor veiligheid, belangrijk voor leerlingen hun ontwikkeling. Zonder veiligheid zijn leerlingen minder actief. Voelen ze zich veilig, dan doen ze beter mee, wat prestaties verbetert.
Mensen laten in groepen vaak vast gedrag zien. Het is belangrijk dat leerlingen leren om positieve groepsrollen in te nemen, positief leiderschap leren innemen en respectvol met elkaar leren omgaan. Dit zorgt voor helpende en positieve rollen. Coöperatieve groepsrollen kunnen hierbij helpen; de facilitator, de project-manager en de aanmoediger zijn hier enkele voorbeelden van.
Goed groepswerk verbetert samenwerking, zelfkennis en reflectie. Verantwoordelijkheden geven maakt leerlingen zelfverzekerder en stimuleert leiderschap.
Leerlingen werken in kleine groepen met de groepsrollen. Dit verhoogt de sympathie en samenwerking. Complimenten stimuleren ook samenwerking, belangrijk voor verantwoordelijkheid en leiderschap.
Complimentenmemory versterkt het groepsgevoel. GroepsGedoe 2.0 en KlassenKlets van Kieresoe voorkomen pesten. KlassenKlets gebruikt kaartjes voor vragen en kan ook als bordspel.
Een goede groepssfeer is cruciaal voor leren. Dit creëert een veilig leerklimaat. Gezien en gehoord worden bevordert ontwikkeling en leiderschap.
Communicatie bevorderen
Effectieve communicatie in de klas is super belangrijk. Het zorgt voor een goede sfeer. Leraren kunnen zo een plek maken waar iedereen zich fijn voelt.
Er zijn veel manieren om iedereen aan het praten te krijgen. Leerkrachten kunnen gesprekken regelen waarin alle leerlingen hun gedachten delen. Dit versterkt het zelfvertrouwen en leert respect voor elkaar. De setting moet dan wel veilig zijn en voelen voor alle leerlingen.
Complimentenmemory is een leuke manier om te leren hoe je feedback geeft. Met 100 kaarten wordt het zowel leuk als leerzaam. Het maakt de klas een fijne plek voor iedereen.
Kernwaarden gebruiken is ook slim. Leerlingen kiezen de waarden die zij belangrijk vinden. Zo leren ze zichzelf en anderen beter kennen.
In de ‘Gouden weken’ na zomer en ‘Zilveren weken’ na kerst, ligt de focus op groepsactiviteiten. Deze tijd is perfect om als groep dichter bij elkaar te komen.
Kortom, door communicatie te stimuleren, creëren leerkrachten een veilige en prettige omgeving. Zo kan iedere leerling helemaal zichzelf zijn.
Conflictoplossing technieken
Omgaan met conflicten in de klas vraagt om goede oplossingstechnieken. Mediation is een bekende manier, vooral bij grote ruzies. Het heeft vaste stappen zoals intake en onderhandeling.
Gesprekken helpen ook, vooral als ze vroeg beginnen. Een neutrale leider zorgt dat iedereen gehoord wordt. Zo vinden we samen sneller een oplossing. Dit is handig bij projecten waar vaak ruzie is.
De Geluksaanpak (zie www.schoolgeluk.nl) werkt met de acht (dieren)rollen van de Roos van Leary4Kids. Kinderen leren hierbij wat helpende en niet-helpende gedragsrollen en keuzes zijn en hoe hun brein werkt en hoe ze kunnen reguleren. De leerlingen leren tevens om conflicten zelfstandig op te lossen met behulp van de rol van de helper en de leider (twee rollen uit de Roos van Leary4Kids).
Inclusiviteit in de klas
Inclusief onderwijs zorgt dat alle leerlingen zich deel voelen van de klas. Het maakt niet uit waar ze vandaan komen of wat ze nodig hebben om te leren. Dit bouwt aan eenheid en viert diversiteit.
Verhalen van leraren zoals Merel Geschiere en Femke Bruining tonen de voordelen. Merel, met haar 4 recensies, spreekt over het belang van iedereen betrekken in de les. Dit maakt de klas gemotiveerder. Femke, met 6 recensies, vindt dat het leerlingen leert hun unieke eigenschappen te waarderen.
Het kiezen van de juiste materialen en strategieën is cruciaal voor diversiteit in de klas. Het gaat om het selecteren van boeken en lesmethoden die passen bij de kinderen.
Feedback verzamelen over inclusieve methodes is belangrijk. Dit kan door met leerlingen te praten en lessen te observeren. Onderwijzers zoals Saskia van Vuuren en Jessica Labruijere, met respectievelijk 17 en 9 recensies, benadrukken dit.
We moeten werken aan een klas waar iedereen zich welkom voelt. Inclusief onderwijs bevorderen en diversiteit vieren is de weg voorwaarts.
Positieve gedragssturing
Het stimuleren van goed gedrag in klas is belangrijk voor succes op school. Door positieve gedragssturing voelen leerlingen zich gewaardeerd en krijgen ze meer motivatie. Goed gedragsbeheer betekent dat leraren een klas vormen waar goed gedrag normaal is.
Het WRR-rapport “De menselijke beslisser” uit 2009 laat zien hoe gedragswetenschap kan helpen bij problemen oplossen en beter beleid maken. Dit is ook zo in onderwijs, waar goed gedragsbeheer belangrijk is voor betere resultaten en welzijn van studenten.
Gedragsbeheer gaat over het begrijpen van invloeden op keuzes. Leraren kunnen “nudging” toepassen om leerlingen zachtjes naar goed gedrag te leiden. Bijvoorbeeld, door herinneringen strategisch te plaatsen (posters met goede gedrags suggesties bijvoorbeeld) of positieve feedback gebruiken. Volgens de WRR moet kennis over gedragswetenschap in onderwijsbeleid en klassen worden opgenomen.
Op Nederlandse basisscholen ligt de focus steeds meer op positief gedrag bevorderen door routines en duidelijke regels en afspraken. Dit helpt leerlingen zich comfortabeler te voelen en geeft richting aan hun dag. Onderzoek toont aan dat leerlingen die weten wat er van hen verwacht wordt, zich minder misdragen en zich beter kunnen concentreren.
In het speciaal secundair onderwijs zien we dat leraren meer ondersteuning nodig hebben voor goed gedragsbeheer. Beleidsmakers en onderwijsspecialisten moeten leraren de nodige tools en kennis geven. De Vlaamse Onderwijsraad zegt dat het huidige beleid niet altijd past bij de behoeften van leerlingen met gedrags- en emotionele problemen. Dit geldt ook voor Nederland. Dit vraagt om een samenhangende benadering.
- Het inhuren van gekwalificeerde gedragsdeskundigen.
- Versterking van het integraal beoordelingskader om gedragsinzichten expliciet te integreren in beleidsvorming op scholen.
- Aanpassing van processen om ervoor te zorgen dat gedragsinzichten worden meegenomen in beleidsbeslissingen, zoals verplichte voorafgaande evaluaties.
Leraren moeten hun technieken steeds opnieuw beoordelen en bijstellen om aan de uiteenlopende behoeften van hun leerlingen te voldoen. Dit kan gaan om kleine wijzigingen in routines of het invoeren van uitgebreidere gedragsinterventies. Zo werken aan goed gedragsbeheer en positief gedrag stimuleren draagt bij aan een inclusieve en productieve leeromgeving voor iedereen.
Betrekken van ouders en verzorgers
Ouderbetrokkenheid is echt belangrijk voor het geluk op school. Onderzoeken laten zien dat samenwerken met school goed is voor leerlingen en leraren. Een onderzoek door Anderson et al. (2021) toont aan dat praten met je kind helpt bij hun taalvaardigheid en het stimuleren van positief gedrag.
Ouders die betrokken zijn, zorgen voor betere cijfers bij kinderen. Jeynes (2007) zegt dat cijfers met 15% kunnen stijgen. Maar, volgens de Inspectie van het Onderwijs (2016) voelt niet elke ouder zich goed geïnformeerd door de school. Dit toont het belang van goede communicatie tussen school en thuis.
Van der Vegt (2017) zegt dat betrokken zijn thuis heel effectief is. Castro et al. (2015) geven aan dat samenwerking tussen ouders en school zorgt voor betere prestaties. Dit bewijst dat samenwerken echt een verschil maakt voor de cijfers van kinderen.
Vaessen et al. (2023) vonden dat initiatieven op de Amsterdam Familieschool de betrokkenheid met 30% verhoogden. Het is belangrijk om speciale manieren te vinden om ouders meer te betrekken.
Sommige ouders doen niet makkelijk mee, vooral als ze minder opleiding hebben of Nederlands niet hun eerste taal is. Willemsen & Illiás (2009) vertellen dit. Maar Groff & De Wit (2022) vonden dat goede strategieën deze ouders toch kunnen helpen meer betrokken te raken.
Scholen moeten zorgen voor respect, gelijkheid en openheid in communicatie. Ouders moeten goed geïnformeerd worden en hun inzet moet gewaardeerd worden. De school moet veilig voelen en een sfeer uitstralen waarin elke ouder welkom is om binnen te lopen. Kortom, samenwerking tussen school en thuis is heel belangrijk voor succes op school. Het zorgt voor een steunende omgeving waarin kinderen goed kunnen groeien.
Evaluatie van groepsvorming
Het is belangrijk om te kijken hoe een groep zich vormt. Dit helpt om iedereen goed samen te laten werken. Leerkrachten kunnen zo zien wat goed gaat en wat beter kan. Zo kunnen ze helpen de groep beter te maken. Het is essentieel dat een groep niet in de stormings-fase blijft hangen, maar dat de groep in de performings-fase komt (de lekker-kunnen-werken-fase).
Samenwerken is hierbij een goede manier. Leerlingen vinden uit dat ze samen meer leren dan alleen. Coöperatieve rollen inzetten is zeer aan te raden hierbij. Die zorgen ervoor dat iedereen een vaste rol heeft bij het samenwerken. Eerst werken leerlingen in groepen die op elkaar lijken, later in gemengde groepen.
Groepen veranderen steeds, dus leerkrachten moeten dit goed in de gaten houden. Zoals gezegd zijn er verschillende fases, zoals de fase waarin iedereen zijn plek zoekt (de formerende-fase). Hier is steeds weer extra aandacht nodig. Na vakanties beginnen deze fases vaak opnieuw en moet hier weer aandacht voor zijn.
Reflectie is ook een manier om te evalueren. Leerlingen praten dan over hoe het gaat in de groep. Dit begint klein en wordt dan met de hele klas gedaan. De leerkracht moet zorgen voor een fijne sfeer, zodat iedereen zich veilig voelt.
De schoolleiding moet zorgen dat er aandacht is voor groepsvorming. Dit zorgt voor een veilige en goede sfeer op school. Leuke activiteiten helpen ook om de groep hechter te maken.
Goede evaluatie van hoe de groep werkt is heel belangrijk. Als leerkrachten steeds kijken hoe het gaat, kan iedereen fijn samenwerken. Dit maakt de klas een fijne plek voor iedereen.
Voorbeelden uit de praktijk
We laten zien hoe casestudy’s helpen om een fijne sfeer in de klas te krijgen door praktijkvoorbeelden. Kijk naar basisschool De Zonnewijzer in Amsterdam. Leerkracht Sandra de Loo gebruikte daar een sociogram in de normeringsfase. Dit onthulde hoe de leerlingen met elkaar omgingen. Zo kon ze onrust in de klas voorkomen, wat de performing-fase beter maakte.
Op basisschool De Regenboog in Tilburg deed leraar Jeroen van Nieuwenhuize iets speciaals. Hij wisselde de storming-fase en norming-fase om. Zijn methode zorgde voor een rustigere klas en sterkere banden tussen de leerlingen. Deze goede sfeer bleef zelfs na de kerstvakantie bestaan. Jeroen zegt dat dit kwam door zijn continue begeleiding en respect voor elkaar.
De Geluksaanpak gebruikt deze insteek ook, de leerkracht wordt gestimuleerd en geholpen om de normering al tijdens de formerende fase goed neer te zetten. Door middel van het opstellen van een Geluks-missie en het maken van duidelijke regels en Geluks-afspraken. Als de stormings-fase dan begint, verloopt die een stuk rustiger, want het is duidelijk wat er van de groep als geheel verwacht wordt qua gedrag en omgang met elkaar.
Basisschool De Kameleon in Utrecht legt uit hoe belangrijk oudercontact is. In veel voorbeelden zie je dat samenwerken met ouders helpt om een prettige sfeer te creëren. Tijdens de Week Tegen Pesten, een initiatief van Stichting School & Veiligheid, organiseren ze activiteiten. Deze richten zich op positief gedrag en sociale veiligheid.
Deze voorbeelden tonen aan dat het goed is om over positieve groepsvorming te leren. Dit helpt niet alleen in de gouden weken aan het begin van het schooljaar. Het is ook waardevol in de Zilveren Weken na de kerstvakantie. Een proces met goede begeleiding, respect en juiste timing kan een harmonieuze klas creëren.
De Geluksaanpak organiseert door het jaar heen ouderavonden om het oudercontact zoveel mogelijk te stimuleren. Dit werkt zeer positief.
De toekomst van positieve groepsvorming
De toekomst van positieve groepsvorming in scholen ziet er goed uit. Rapporten laten zien dat er meer aandacht is voor sociaal veilige en gezonde scholen. Dit past perfect bij de wens voor betere groepsbanden en een veilige klas.
Er zijn leuke methodes voor groepsvorming, zoals ‘Complimentenmemory’ en ‘Slakken spel’. Deze spellen zijn super voor alle leeftijden. Ze leren kinderen hoe ze positief feedback kunnen geven en krijgen.
Ook is er het ‘GroepsGedoe’ stellingen-pakket. Dit spel helpt iedereen elkaar beter te begrijpen. Het leert kinderen samen te werken en nog veel meer vaardigheden die later handig zijn.
Groepsvorming helpt ook om pesten te stoppen. Het zorgt voor een veilige en fijne sfeer op school. Na vakanties helpen kennismakingsspellen om de groep weer dichter bij elkaar te brengen. Dus, positieve groepsvorming is echt belangrijk voor een goede, leuke en gelukkige schooltijd.
Het “Handboek positieve groepsvorming” kost €28,95. Je koopt het bij Uitgeverij Quirijn. Het helpt om fijne en veilige klas te creëren.