Gedragsproblemen in de klas krijgen steeds meer aandacht in het basisonderwijs. Onderzoeken laten zien dat leerlingen met gedragsproblemen vaak lagere cijfers halen. Het is belangrijk om de oorzaken van deze problemen te kennen. Dan kunnen we de juiste oplossingen vinden. Dit deel gaat over de belangrijkste oorzaken van gedragsproblemen. We kijken ook naar hoe we deze problemen kunnen oplossen.
Zo’n 15 tot 20 procent van de basisschoolleerlingen heeft gedragsproblemen. Deze problemen kunnen hun schoolervaring negatief beïnvloeden. Maar hoe lossen we deze problemen op? Hoe geven we de juiste steun? Traumasensitieve benaderingen kunnen gedragsproblemen aanzienlijk verminderen. Experts hebben bewezen dat dit tot 40% verbetering kan brengen. Dit onderstreept het belang van het voorkomen van gedragsproblemen.
Ook het gedrag van leraren is erg belangrijk. Wanneer leraren aan hun eigen benadering werken, zien ze betrokkenheid van leerlingen met 25% stijgen. Een schoolbrede benadering voor gedragsproblemen kan schorsingen met 35% terugdringen. Dit laat zien dat er veelzijdige oplossingen zijn voor gedragsmanagement.
Dit deel introduceert gedragsproblemen in de basisschool, inclusief oorzaken en oplossingen. Ik deel praktijkervaringen en deskundige inzichten. Mijn doel is om leerkrachten de middelen te bieden om gedragsproblemen aan te pakken. Zo creëren ze een ondersteunende leeromgeving.
Wat zijn gedragsproblemen in de klas?
Gedragsproblemen in de klas zorgen voor problemen tijdens het leren. Leraren staan voor verschillende soorten uitdagingen. Deze problemen zijn grofweg in te delen in twee groepen: externaliserende en internaliserende gedragsproblemen.
Externaliserende problemen zijn duidelijk zichtbaar. Bijvoorbeeld agressie, storend gedrag en niet luisteren. Deze kinderen kunnen lessen verstoren en conflicten veroorzaken. Zulke problemen maken het moeilijk voor leraren en beïnvloeden iedereen in de klas.
Internaliserende problemen zijn minder opvallend, zoals teruggetrokkenheid, angst en depressie. Deze kinderen doen misschien niet mee in de klas. Ze vragen niet snel om hulp en houden afstand van anderen. Hun leerprestaties kunnen hierdoor achteruitgaan.
In plaatsen zoals Zuid-Holland Zuid, waar Moments of Care werkt, zien leraren deze problemen vaak. Ze merken hoe emoties van leerlingen de lessen beïnvloeden. Dit laat zien hoe belangrijk goede training en hulp zijn.
Er is geen simpele oplossing voor gedragsproblemen in de klas. Leraren moeten deze problemen herkennen en aanpakken. Zo zorgen ze voor een positieve sfeer waarin elk kind goed kan leren.
Oorzaken van gedragsproblemen
Gedragsproblemen in de klas komen door verschillende dingen. Deze zijn vaak met elkaar verbonden. Eén belangrijke oorzaak zijn problemen thuis. Als ouders niet goed reageren op wat hun kind nodig heeft, kunnen kinderen hechtingsproblemen of angststoornissen ontwikkelen. Dit laat zich zien in gedrag zoals vastklampen, vermijden of huilen.
De druk van school speelt ook een grote rol. Leerlingen die bang zijn om te falen, kunnen extreem reageren. Sommigen werken heel hard voor goede cijfers. Anderen trekken zich juist terug. Problemen met bewegen en ruimtelijk inzicht kunnen door Developmental Coordination Disorder (DCD) komen. Dit maakt rekenen, lezen en gym lastig, wat stress en gedragsproblemen kan geven.
Ook is het belangrijk om naar de omgeving van het kind te kijken. Theorieën zeggen dat familie, school en gemeenschap een kind beïnvloeden. Grote gebeurtenissen zoals een scheiding of een overlijden hebben veel impact. Ook pesten in school kan een kind diep raken. Dit kan op verschillende manieren: door woorden, uitsluiting, fysiek, met spullen of mentaal.
Risico- en beschermende factoren zijn ook belangrijk. Een moeilijke zwangerschap, te vroeg geboren worden en weinig wegen bij de geboorte kunnen de kans op problemen vergroten. Een goede intelligentie en positief zelfbeeld kunnen helpen om problemen te beperken. Problemen thuis, zoals geweld of geldzorgen, kunnen ook gedragsproblemen veroorzaken.
Onderwijs dat snel verandert, kan leerkrachten in de war brengen. Meer dan 70% van de leerkrachten zegt moeite te hebben met lastig gedrag. Een misverstand, zoals boosheid zien als agressie, kan de situatie erger maken. Dit maakt het voor leerkrachten nog lastiger.
Al deze dingen samen zorgen ervoor dat gedragsproblemen ingewikkeld zijn. Het is belangrijk dat mensen die in het onderwijs werken, alles meenemen bij het zoeken naar oplossingen. Zo kunnen ze een betere en fijnere plek maken voor iedereen om te leren.
Herkennen van gedragsproblemen
Voor leerkrachten is het belangrijk om gedragsproblemen bij leerlingen snel te herkennen. Maar liefst 60% van de leerkrachten voelt zich niet klaar om les te geven aan klassen met gedragsproblemen. Dit terwijl 1 op de 5 leerlingen op de basisschool extra ondersteuning nodig heeft. Het is cruciaal om vroegtijdig signalen van probleemgedrag te zien en erop te reageren. Deze signalen kunnen duidelijk zijn, zoals ongehoorzaamheid of agressie. Ze kunnen ook subtiel zijn, zoals angst of depressie.
Om gedragsproblemen objectief te beoordelen, zijn observatie-instrumenten essentieel. Leerkrachten kunnen bijvoorbeeld time-out technieken en gestructureerde observaties gebruiken. Zo identificeren ze specifieke gedragspatronen. Ongeveer 25% van de leerlingen met gedragsproblemen heeft moeite met aandachtig luisteren tijdens de les.
Constant observeren is essentieel voor een succesvolle interventie. Dat zegt Anton Horeweg, een expert met bijna 40 jaar ervaring in het basisonderwijs. In zijn boek “Gedragsproblemen in de klas”, biedt hij handige methodes en tools voor leerkrachten. Het geeft praktische inzichten en is gebaseerd op zowel ervaringen als wetenschap.
Methodieken zoals TOPspel, samen met observatie-instrumenten, kunnen een groot verschil maken. TOPspel is bewezen effectief en zorgt voor meer orde in de klas. Hierdoor voelen alle leerlingen, ook die met gedragsproblemen, zich meer geaccepteerd. Door deze methoden systematisch te gebruiken, kunnen leerkrachten problemen niet alleen herkennen maar ook adequaat aanpakken. Dit draagt bij aan een positievere sfeer in de klas.
De Geluksaanpak (www.schoolgeluk.nl) werkt met veel tools om gedragsproblemen te helpen voorkomen, zoals de inzet van breinkennis door de hele aanpak heen en het werken met begrenzingsmodellen en de inzet van de groene hoek (regulatie-plek).
Invloed van leerkrachten op gedrag
Leerkrachten spelen een grote rol in hoe leerlingen zich gedragen. Anton Horeweg is het hiermee eens. Zo had ik zelf (toen ik nog voor de klas stond) ooit een leerling, Sander, die vaak boos reageerde. Nadat ik mijn aanpak veranderde, verbeterde zijn gedrag langzaam. Echte connectie maken, interesse hebben in zijn interesses, begrip en geduld tonen, hielpen hierbij.
Studies tonen aan dat leerkrachten echt een verschil kunnen maken in gedrag. Maar, ze vinden het vaak lastig om om te gaan met leerlingen die zich misdragen. Een oorzaak is een tekort aan kennis. Dit beperkt hun vermogen om effectief te handelen. Zelfbeheersing bevorderen helpt bij betere resultaten op school. De Geluksaanpak (zie: www.schoolgeluk.nl) leert kinderen daarom uitgebreid hoe hun brein werkt en hoe ze zichzelf kunnen reguleren en/of anderen daarbij kunnen helpen.
Een goede band tussen leerkracht en leerling is cruciaal. Kinderen met gedragsproblemen doen het minder goed op school. Ze worden ook vaker gepest. Leraren kunnen dit patroon veranderen door steun te bieden. In het Verenigd Koninkrijk zorgde een programma dat goed gedrag beloonde voor betere leerresultaten.
Leerkrachten moeten ook kijken naar hun eigen gedrag. Met een goed pedagogisch plan kunnen ze problemen beter aanpakken. Dit vraagt om zelfreflectie, geduld en de wil om te blijven leren. De Geluksaanpak (zie: www.schooolgeluk.nl) leert leerkrachten daarom ook hoe hun brein werkt en hoe ze regulatie-technieken ook voor zichzelf kunnen inzetten(!)
Door Sander ook consistent positieve aandacht en structuur te geven, werd hij minder boos. Dit verbeterde ook zijn schoolresultaten. Programma’s zoals Zippy’s friends echt kunnen helpen.
De rol van leerkrachten in het sturen van leerlingengedrag is enorm belangrijk. Met de juiste houding, kennis en ondersteuning kunnen zij een positieve impact hebben. Dit zorgt voor gelukkiger leerlingen op school.
Strategieën voor gedragsmanagement
Effectief omgaan met gedrag in de klas zorgt voor een goede leeromgeving. Het is belangrijk om gewenst gedrag te stimuleren en ongewenst gedrag te verminderen. Dit doen we door positieve acties.
Een goede manier hiervoor is de functionele gedragsanalyse (FGA). Deze analyse gebruikt het ABC-model, bekend als het 5G-model in Nederland. Het helpt begrijpen waarom bepaald gedrag voorkomt. De Geluksaanpak (zie: www.schoolgeluk.nl) werkt ook met dit model en het geeft goed inzicht in bepaald gedrag van leerlingen en hoe je hen kunt helpen.
Om gedrag te beheersen, moet je eerst het probleemgedrag definiëren. Ook is het nodig om te weten wanneer, waar en met wie het gebeurt. Door dit te begrijpen, kunnen we doeltreffende interventies opzetten.
- Positief klimaat opzetten: Zorg dat leerlingen zich veilig en gewaardeerd voelen in de klas. Dit stimuleert goed gedrag.
- Duidelijke regels en routines: Het is essentieel om regels en routines vast te stellen. Dit geeft structuur en voorspelbaarheid aan je klassenmanagement.
- Sociaal Emotioneel Leren (SEL) technieken: Help leerlingen vaardigheden zoals zelfbeheersing en empathie te ontwikkelen met SEL-technieken. Dit bevordert positief gedrag.
Het is belangrijk om je gedragsplan te blijven volgen en zo nodig aan te passen. Door te checken of je aanpak werkt en aan te passen waar nodig, voldoe je beter aan de behoeften van de leerlingen. Docenten die zich richten op het aanleren van goed gedrag ervaren minder problemen.
Positieve interventies en goede strategieën voor klassenmanagement verminderen ook de stress bij leerkrachten. Door goed gedrag aan te moedigen en heldere regels te stellen, creëren leerkrachten een ondersteunende omgeving voor alle leerlingen.
De rol van de schoolcultuur
Schoolcultuur speelt een grote rol in hoe leerlingen zich gedragen. Een positieve cultuur met duidelijke regels en respect kan helpen gedragsproblemen te verkleinen. Onderzoek toont aan dat goede relaties tussen leraren en leerlingen het aantal gedragsproblemen met 30% kunnen verminderen.
Een aanpak voor de hele school is nodig voor een goede schoolcultuur. Programma’s zoals PRIMA en KiVa verminderen pesten met 40% in een jaar. Dit maakt de school een fijnere plek. Ook is het belangrijk dat minstens 80% van de leraren deze programma’s steunt.
Programma’s zoals Positive Behaviour Support werken ook goed. Ze helpen bij de sociaal-emotionele groei en het aanleren van goed gedrag. Resultaat: een verbetering van 20% in de prestaties van studenten. Er is extra hulp voor leerlingen die meer nodig hebben.
De Geluksaanpak (zie: www.schoolgeluk.nl) biedt een schoolbreed programma aan, om 40 weken lang te werken aan een sociaal-emotioneel veilig klimaat.
Een sterke schoolcultuur maakt school veilig en ondersteunend. Leerlingen voelen zich gewaardeerd en gaan graag naar school. Dit vermindert ook problemen zoals cyberpesten met 35% door te focussen op sociale vaardigheden.
Het is belangrijk om te weten dat schoolcultuur iedereen beïnvloedt, leraren en leerlingen. Professionele ontwikkeling en een duidelijke richting verbeteren de school. Samenwerking en goede omgangsvormen zijn key voor succes.
Oplossingen voor gedragsproblemen
In het speciaal onderwijs komen we vaak heftige reacties van leerlingen tegen. Dit is uitdagend voor de sfeer in de klas. Gelukkig bestaan er technieken en steun voor leerkrachten om hiermee om te gaan.
De Conscious Discipline methode uit De Geluksaanpak (zie: www.schoolgeluk.nl) is hier een voorbeeld van. Het focust op het reguleren van emoties en het verbeteren van sociale vaardigheden. Leerlingen leren over drie emotiestadia: Rood (overstuur), Blauw (irritatie) en Groen (kalm). Ze gebruiken kleurencodes om te laten zien hoe ze zich voelen. Als ze verdrietig of boos zijn, leren ze dat te herkennen en te reguleren.
Speciale onderwijsklassen hebben soms een ‘safe place’. Dit is een plek waar leerlingen naartoe kunnen als ze overstuur zijn. Hier kunnen ze kalmeren en daarna de les weer volgen. De Geluksaanpak werkt met de groene hoek als ‘safe space’.
- Oogcontact helpt leerlingen te kalmeren, bewijst onderzoek.
- Ademhalingsoefeningen verminderen stress en helpen leerlingen zich te concentreren.
- Een veilige hoek uit het Conscious Discipline programma leren in- en uitademen en regulatie.
Onderzoek toont aan dat duidelijk communiceren en grenzen stellen gedragsproblemen kunnen verminderen. Veel leraren zien hier het nut van in. Maar heftige emotionele reacties kunnen luisteren en reageren moeilijk maken. Soms reageert tot 80% van leerlingen heftig op strenge regels.
Een drie-stappen-methode om gedrag te managen vermindert problemen met 40%. Door overal dezelfde strategieën te gebruiken, neemt storend gedrag met 25% af.
Meestal werkt een algemene aanpak voor 80%-90% van de leerlingen. Maar 5%-10% heeft meer nodig en 1%-5% heeft zeer intensieve hulp nodig, inclusief ondersteuning van specialisten.
Kortom, ondanks de uitdagingen zijn er veel manieren om met probleemgedrag om te gaan. Deze methoden helpen leraren een band op te bouwen met hun leerlingen en vergroten het geluk op school.
Continue ondersteuning en samenwerking zijn cruciaal voor leraren. Dit leidt tot betere interventies en een fijnere klas voor iedereen.
Rol van ouders bij gedragsproblemen
Ouderbetrokkenheid is heel belangrijk als het gaat om gedragsproblemen bij kinderen. Studies tonen aan dat kinderen met betrokken ouders minder gedragsproblemen hebben. Dat komt omdat een sterke band tussen ouder en kind voor bescherming zorgt.
Thuisstrategieën zoals een vaste dagroutine en positieve discipline helpen ook. Ze maken het makkelijker om gedragsproblemen te verminderen.
Samenwerking tussen ouders en scholen is cruciaal. Het zorgt voor een consequente aanpak. Deze samenwerking moet bestaan uit een paar belangrijke punten:
- Opbouwen van een vertrouwensrelatie
- Informeel contact houden
- Een gelijkwaardige relatie aangaan
- Oog hebben voor diversiteit
Door samen te werken, kunnen scholen en ouders veel bereiken. Denk aan betere prestaties op school, minder spijbelen en minder gedragsproblemen.
Ouderprogramma’s en trainingen werken goed tegen probleemgedrag. Bijvoorbeeld, groepsgerichte trainingen kunnen helpen bij druk gedrag of opstandigheid. Ook kunnen programma’s voor ouders problemen bij kinderen verminderen. De Geluksaanpak (zie: www.schoolgeluk.nl) biedt ook ouderavonden aan waarin ouders over het model van de Roos van Leary4Kids leren en het leren inzetten thuis.
In het kort, ouderbetrokkenheid is echt nodig. Scholen moeten ouders betrekken bij het maken van regels voor thuis en school. Uit onderzoek blijkt dit een positief effect te hebben. Dat tonen studies van Bakker et al. (2013) en Smith et al. (2019).
Toekomstige ontwikkelingen in het onderwijs
De toekomst van onderwijs ziet er spannend uit. Er komt meer nadruk op nieuwe lesmethodes en beleid. Scholen gaan zich meer richten op onderzoek om problemen bij leerlingen aan te pakken. Zo verbetert trauma-geïnformeerde zorg de betrokkenheid van studenten met 25%.
Veel leerlingen krijgen te maken met gedragsproblemen door slechte ervaringen als kind. Rond 14% van de kinderen op de basisschool ervaart dit. Dat is veel.
Rond 85-90% van de leerlingen profiteert van algemene maatregelen tegen gedragsproblemen. Voor 7-10% is echter meer specifieke hulp nodig. Dit toont aan hoe belangrijk maatwerk is in het onderwijs. Studies met meer dan 324.000 deelnemers tonen het succes van Sociaal-Emotioneel Leren (SEL). Dit vermindert niet alleen gedragsproblemen, maar versterkt ook de sociale vaardigheden van de leerlingen.
Technologie verandert ook hoe we leren. Met apps en online platforms kunnen we gedrag beter in de gaten houden en bijsturen. Tussen 2007 en 2009 nam jeugdzorg met 13% toe. Ook investeerde de overheid in 2010 89 miljoen euro in het verbeteren van de leefbaarheid. Trauma-informed aanpakken kunnen gedragsproblemen met 30% verminderen. Dit alles maakt leren plezieriger en ondersteunender.
www.schoolgeluk.nl