Positieve groepsvorming helpt een veilige, ondersteunende omgeving te creëren. Onderzoek wijst uit dat verschillende fasen zoals Forming en Storming belangrijk zijn. Een sterke start tijdens de eerste weken, ofwel de Gouden Weken, is cruciaal.
Na elke vakantie, zoals de zomer- of kerstvakantie, begint de vorming vaak opnieuw. De Zilveren Weken na kerst zijn perfect om te reflecteren en aan te passen. Ook de Week Tegen Pesten is een mooie kans voor een veilige schoolomgeving
Leerkrachten spelen een sleutelrol in dit geheel. Innovatie in het onderwijs en pedagogische steun zijn van groot belang. Ook een veilige werksfeer en goede oudercommunicatie zijn belangrijk.
Wat is positieve groepsvorming?
Positieve groepsvorming helpt bij het maken van een veilige klas. In de eerste weken, de “Gouden Weken”, is de leraar heel belangrijk. Ze sturen het proces door vijf fasen (de forming, storming, norming, performing en adjourning). Als dat goed gaat, wordt iedereen meer betrokken en verbetert de sfeer in de klas.
Na deze periode komen de “Zilveren Weken”. De leraar speelt nog steeds een rol, maar minder sterk. Het blijft belangrijk om aan een positieve sfeer te werken. Zo voorkom je problemen zoals pesten.
In elke klas zijn verschillende groepen. Bijvoorbeeld de populaire groep, met ongeveer 15% van de leerlingen. Er is ook een gemiddelde groep die voor een prettige sfeer zorgt. Een kleine groep wordt vaak over het hoofd gezien maar is niet minder belangrijk. Sommige leerlingen worden helaas gepest. Zij vallen in de afgewezen groep.
Als leraren letten op de groepsvormingsfasen en werken aan leerlingbetrokkenheid, bouwen ze aan een positief jaar. Door samen te werken aan projecten en bewust te zijn van pesten, creëren ze een veilige plek voor iedereen.
De rol van de leerkracht
Als leerkracht speel je een sleutelrol in het vormen van een positieve klas. Jouw inzicht en motivatie zijn belangrijk om het onderwijs te verbeteren. In de eerste twee weken, de oriëntatiefase, focus je op groepsdynamiek.
Dit zorgt voor een sterk gevoel van eenheid en goede relaties tussen jou en de leerlingen. Je maakt, samen met de groep, een missie en afspraken. Daarin verwoord je hoe de klas met elkaar omgaat en wat voor soort droomklas de leerlingen met elkaar willen vormen.
Groepsdynamiek en leiderschap in het onderwijs
In de Storming-fase kun je te maken krijgen met uitdagingen zoals rivaliteit. Het is belangrijk een balans te vinden in leiderschap zonder de controle te verliezen. Dit helpt bij het gezamenlijk bepalen van regels en vergroot de verantwoordelijkheid.
Uiteindelijk leidt dit tot betere samenwerking en een positieve leeromgeving in de Performing-fase.
Bevorderen van onderwijsinnovatie
In latere fasen, zoals de performing-fase, reflecteren studenten op hun groei. Dit is belangrijk voor toekomstige uitdagingen. Door wekelijks groepsprocessen te bespreken, verbeter je het leerklimaat en verminder je conflicten.
Programma’s zoals GRIPP helpen bij het versterken van sociale relaties en groepscohesie.
Door elke fase van groepsvorming serieus te nemen, manage je de klas beter. Het is cruciaal om zowel de leerstof als de groepsdynamiek te evalueren. Zo bouw je een omgeving waarin elke leerling zich belangrijk voelt, wat hun welzijn en motivatie ten goede komt.
Teamwork stimuleren
Teamwork in de klas bevorderen is heel belangrijk. Het maakt de leeromgeving beter. Onderzoek wijst uit dat een goede sfeer in de groep heel belangrijk is. Dit is beter voor het welzijn en leren van de kinderen dan alleen aandacht voor het individu. Ook schoolteams met respect voor elkaar en een positieve samenwerking hebben minder problemen.
Ook complimenten geven werkt heel goed. Kinderen doen dan meer hun best. Als je samen doelen stelt en successen viert, wordt de groep hechter.
Samenwerken maakt leren leuker en nuttiger. In kleine groepjes werken kinderen aan projecten. Dit verbetert niet alleen hun cijfers. Ze leren ook hoe belangrijk samenwerken is. Het is belangrijk om te praten over hoe het gaat in de groep.
Goed kunnen luisteren en samen beslissingen nemen is heel belangrijk voor jonge kinderen. Leerkrachten kunnen leren hoe ze dit het beste kunnen ondersteunen. Activiteiten die de groep sterker maken helpen om een fijne klas te hebben.
Social skills ontwikkelen
Sociale vaardigheden zijn erg belangrijk voor leerlingen. Ze helpen niet alleen met leren, maar ook met hoe leerlingen zich voelen. Als leerlingen goed met elkaar kunnen praten, leren ze beter. Daarom is communicatie in de klas erg belangrijk.
Al in groep 1 beginnen we met het leren van deze vaardigheden. Leerlingen werken samen in groepjes, wat heel goed is voor de samenwerking. Ze leren om te gaan met verschillende mensen en hun ideeën te respecteren.
De omgeving speelt een grote rol in hoe kinderen leren omgaan met anderen. Het is belangrijk dat we regelmatig positieve feedback geven. Zoals complimenten, maar ook tips hoe het beter kan.
Op school doen we meer om deze vaardigheden te leren. Bijvoorbeeld met buddy-systemen en speciale trainingen. Ook dramalessen zijn heel nuttig, ze helpen pesten te voorkomen. In Finland werd bewezen dat drama pesten vermindert.
Drama en andere activiteiten zijn heel goed voor kinderen. Ze leren beter begrijpen en respect hebben voor anderen. Dit is belangrijk voor goede gesprekken in de klas. Zo bouwen we samen aan een beter schoolleven.
De Geluksaanpak besteedt volop aandacht aan het ontwikkelen van de social skills van leerlingen onder andere door de (dieren)rollen van De Roos van Leary4Kids, waarin dramaspel een grote rol speelt.
Inclusiviteit bevorderen
In de klas is inclusiviteit heel belangrijk. Het gaat om een plek waar iedereen, met alle verschillen, zich thuis voelt. Zo voelen alle kinderen, hoe ze ook zijn of wat ze nodig hebben, zich gewaardeerd.
Onderzoek toont aan dat kinderen beter doen op school als ze een goede band hebben met hun leraren. Daarom is het van belang een veilige en respectvolle omgeving te maken. Als kinderen gepest worden of zich buitengesloten voelen, gaat hun welzijn achteruit.
Ouders betrekken bij de school helpt ook voor een fijn schoolklimaat. Het kan leraren ook helpen met hun werklast. Kinderen voelen zich gesteund als ouders betrokken zijn.
- Betrokken ouders/verzorgers verbeteren het schoolklimaat.
- Actieve betrokkenheid van leerlingen bij het opstellen van regels vergroot hun verantwoordelijkheid en inspraak.
- Het ontwikkelen van een integraal veiligheidsbeleid draagt bij aan een langdurige focus op sociale veiligheid.
Sociale vaardigheden zijn ook belangrijk in inclusief onderwijs. Ernst van Grol heeft hier oefeningen voor ontwikkeld, voor kinderen vanaf 6 jaar. Deze oefeningen maken gymlessen leuk en leerzaam voor iedereen.
Duidelijke regels over hoe we ons gedragen maken een school veiliger en vriendelijker. Activiteiten zoals die van Gezonde School leren dat iedereen bijdraagt aan elkaars welzijn.
Kortom, voor een school waar iedereen zich goed voelt, moeten we allemaal samenwerken. Zo kun je groeien en het beste uit jezelf halen op school.
Effectieve groepsindeling
Het maken van een goede groepsindeling in de klas is complex, maar superbelangrijk. Het helpt bij het managen van de klas en zorgt voor een positieve sfeer. Vooral tijdens de eerste zes weken, de “Gouden Weken”, kun je een sterke basis leggen. Dit zorgt voor betere prestaties en motivatie het hele jaar.
Het is slim om na te denken over de groepsfases als je groepen indeelt. Er zijn drie beginfases genaamd Forming, Storming, en Norming. Elk duurt ongeveer twee-drie weken. Daarna komt de Performing fase. Dan kunnen de leerlingen goed samenwerken. Door slim groepen te maken, verminder je conflicten en werk je beter samen. Het is erg belangrijk om de norming (de regels en afspraken) al duidelijk te hebben vastgesteld, samen met je groep, voordat de Stormings-fase begint. Zo voorkom je escalaties en onduidelijkheden over de afspraken en regels en kun je voorkomen dat negatief sociaal gedrag een plek krijgt in je groep.
De inrichting van je klas is ook belangrijk. Groepjes maken samen leren makkelijker, wat zorgt voor meer discussie en creativiteit. Rijen zijn juist goed voor rust en focus, vooral voor leerlingen die snel afgeleid zijn. De juiste keuze hangt af van je lessen en de sfeer in de klas.
Wie je bij elkaar in een groep zet, doet er ook toe. Het is goed om leerlingen van verschillende niveaus te mixen. Dit helpt de langzamere leerlingen om te verbeteren. Gemiddelde leerlingen doen het vaak beter in groepen van hetzelfde niveau. Probeer de snelle en langzame leerlingen samen te zetten, en de gemiddelde apart.
Leerlingen leren meer als ze naast vrienden zitten. Vriendschap geeft motivatie en steun. Maar let op, slechte relaties kunnen juist problemen veroorzaken.
Voor een geweldige klas moet je goed over de indeling nadenken. Denk aan leerstijlen, niveau’s en hoe iedereen met elkaar omgaat. Goede groepen maken zorgt voor samenwerking, respect en topprestaties in de klas.
Grenzen stellen
Om een veilige klas te hebben, moeten we regels en afspraken maken. Leerkrachten helpen zo een discipline cultuur op te bouwen. Het Grol Weerbaarheidsmodel helpt met het omgaan van conflicten. Dit model gebruikt kleuren om de situatie aan te geven: groen is veilig, oranje voelt ongemakkelijk, en rood is te ver gegaan.
Het model heeft vier belangrijke stappen:
- Realiseer
- Maak oogcontact
- Geef grenzen aan
- Creëer afstand
Oogcontact is belangrijk bij het stellen van grenzen. Als kinderen zich niet fijn voelen, laten ze dat vaak met hun lichaam zien. Ze kunnen bijvoorbeeld hun schouders optrekken. Als leerkrachten regels van tevoren vaststellen, kunnen ze deze signalen vroeg herkennen en erop reageren.
Regels zijn nodig, maar goede relaties tussen leraar en leerling ook. Die kunnen problemen al met 20-30% verlagen. Als een leraar de klas goed beheert, kunnen problemen zelfs met 25-40% verminderen.
In het boek ‘Ruimte voor jezelf en ruimte voor de ander’ staan methoden om grenzen te leren kennen. Het boek, uit 2018 met ISBN 9789082802412, geeft activiteiten om de groep sterker te maken en een fijne leeromgeving te creëren.
Communicatie met ouders
Goed contact met ouders is belangrijk om ze betrokken te houden en de prestaties van leerlingen te verbeteren. Uit onderzoek van Anderson en anderen in 2021 blijkt dat meer praten met kinderen hun taalontwikkeling helpt. Dit laat zien hoe belangrijk het is dat ouders meedoen in het leerproces.
Scholen moeten makkelijk en open kunnen praten met ouders. De Inspectie van het Onderwijs zegt dat scholen waar dit goed gaat, minder leerlingen zien stoppen. Goede communicatie kan dus echt een verschil maken op school.
Een studie van Castro en collega’s in 2015 toonde aan dat kinderen het beter doen op school als hun ouders betrokken zijn. Onderzoek van Vaessen en anderen in 2023 laat zien dat scholen die families meer betrekken, zien dat meer ouders meedoen met schoolactiviteiten. Dit bewijst hoe waardevol het is om ouders te betrekken.
Leerkrachten kunnen thuis met ouders praten om ze beter te leren kennen. Dit is vooral handig voor ouders die het schoolsysteem niet goed kennen. Bezoekjes aan huis helpen leerkrachten ook de situatie van de leerling beter te begrijpen. Voor ouders met een grote taalachterstand zijn pictogrammen een goede manier om informatie duidelijker te maken.
Tot slot, onderzoek van Jeynes in 2007 toont aan dat de betrokkenheid van ouders echt helpt bij de schoolprestaties van hun kinderen. Het effect is duidelijk zichtbaar in het voortgezet onderwijs. Dit bevestigt nogmaals hoe belangrijk het is dat ouders betrokken zijn bij de school van hun kinderen.
Reflectie en evaluatie
Zelfreflectie en evaluatie zijn heel belangrijk in het onderwijs. Ze helpen leraren en studenten om hun manier van leren en lesgeven te verbeteren. John Hattie zegt dat regelmatig toetsen leerprestaties verbetert. Vooral als leerlingen goede feedback krijgen. Toetsresultaten bespreken helpt leerlingen om beter en zelfstandiger te leren.
Black en Wiliam (2009) zien evalueren als een manier om leerprocessen te verbeteren. Ze stellen dat informatie over het leren gebruikt moet worden voor volgende stappen in het onderwijs. Ze noemen vijf strategieën, zoals duidelijke leerdoelen en goede feedback geven.
Goede evaluatiemethoden zijn erg belangrijk. Hattie en Timperley (2007) praten over vier soorten feedback: over de taak, het proces, de zelfregulatie, en op persoonlijk vlak. Feedback op de taak helpt als een opdracht niet duidelijk is. Feedback op zelfregulatie is belangrijk voor het plannen van het leerproces.
Zelfregulerend leren is volgens Barry Zimmerman (2007) essentieel. Zelfreflectie moet een actieve vaardigheid zijn. Het moet niet alleen bij rapporten, maar elke dag gebeuren. Google Forms kan helpen met dagelijkse vragen voor reflectie.
De snelheid van feedback is cruciaal. Snelle feedback maakt leren en gedragsverandering waarschijnlijker. Zo kunnen leerlingen hun voortgang bijhouden en verbeteren. Met een goed reflectieplan kunnen ze hun leerproces verbeteren.
Leermiddelen en methoden
Het is belangrijk goede onderwijsmaterialen te gebruiken. Zo help je bij het vormen van positieve groepen in de klas. Start met activiteiten die de groep vormen, vooral in de eerste weken. Leerlingen gaan volgens Tuckman door vijf fases: forming, storming, norming, performing en reforming. De forming-fase helpt leerlingen elkaar te leren kennen.
Tijdens de storming-fase kunnen kleine conflicten opkomen. Leerkrachten kunnen met samenwerkingsopdrachten deze fase beter maken. Na storming komt norming, waar regels van omgang worden vastgesteld. Zoals eerder aangegeven is het erg aan te raden de afspraken en regels al duidelijk te hebben gemaakt voordat de stormings-fase begint.
De performing-fase gaat over samen werken en strijden. Spellen zoals Dikkematdraaien zijn hier perfect voor. Aan het eind van het jaar helpt reflectie de groep sterker te maken.
Directe instructie is een goede leermethode. John Hattie laat zien dat het echt werkt. Het heeft zes stappen, zoals dagelijkse terugblik en presentatie. Dit helpt leerlingen veel.
Scaffolding helpt leerlingen net boven hun niveau. Het BHV-model helpt ook door verschillen in tijd en lesstof. Dit houdt alle leerlingen gemotiveerd.
Mastery learning is gemaakt door Benjamin Bloom. Het past het lesgeven aan op elke leerling, wat echt helpt. Spelletjes door het jaar heen zorgen voor een goede groepssfeer.
Training en ondersteuning voor docenten
Groepsvorming in de klas verbeteren? Leerkrachten hebben goede professionele ontwikkeling en training nodig. De ‘Positieve Groepsvorming’ training biedt veel materialen en video’s. Leerkrachten krijgen het hele schooljaar begeleiding.
Er zijn speciale trainingen zoals ‘Effectief differentiëren in de klas’. En ook ‘Omgaan met werkdruk en stress’ helpt leerkrachten. Deze cursussen vragen maar één uur per week. Zo passen ze goed in het drukke schema van een leerkracht.
Wat deze training speciaal maakt:
- Toegang tot materialen en filmpjes voor twee jaar.
- Praktische werkboeken voor elke fase en maand.
- Mogelijkheid om elk moment in het jaar te beginnen.
Trainingen in sociale vaardigheden kunnen de band tussen leerlingen versterken met 50%. Ook kan een positieve sfeer in de klas de motivatie met 25% omhoog brengen. Dit leidt tot betere resultaten in de klas.
Samenwerking leidt tot geweldige cursussen zoals ‘Inclusief Onderwijs’. Dit gaat over discriminatie en racisme. Er zijn ook cursussen als ‘Mindmaps in het onderwijs’ en ‘Yoga & Mindfulness’. Ze helpen bij zowel studie- als emotionele vaardigheden.
Deze professionele trainingen maken de school beter. Ze geven docenten middelen voor een goede groepsdynamiek. En ze maken school en klas gelukkiger.
Voorbeelden uit de praktijk
In Nederland zijn er veel inspirerende initiatieven die helpen bij positieve groepsvorming. Zo is er een boek genaamd “Inspirators voor de toekomst”. Dit boek staat vol met 30 voorbeelden van hoe scholen vernieuwen om leren en samenwerking te verbeteren.
SBO De Blinker in Geleen heeft een uniek programma genaamd World Orientation Broad (WOB). Dit programma, gestart in 2011, heeft zeven verschillende thema’s. Het laat zien dat een gestructureerd thema de leerervaring en groepsvorming verbetert.
Digitale geletterdheid is ook erg belangrijk. OBS De Imenhof focust hier sterk op vanaf jonge leeftijd. Leerlingen leren omgaan met programma’s zoals Word en Excel, maar ook met het internet. Hierdoor worden ze niet alleen handig met computers, maar leren ze ook online veilig te zijn.
Basisschool Franciscus volgt een inclusieve aanpak. Hierdoor kunnen alle kinderen in Biezenmortel naar school in hun eigen dorp. Dit is onderdeel van grotere projecten voor inclusief onderwijs, zoals ‘Samen inclusie’. Ook is er hulp voor kinderen die (nog) niet naar school gaan.
Al deze voorbeelden laten zien hoe scholen in Nederland werken aan betere groepsvorming en betrokkenheid. Of het nu gaat om werken met computers, thematisch leren of inclusief onderwijs, het doel is altijd een ondersteunende leeromgeving.